ប្រទេសកម្ពុជាមានប្រពៃណីជាង ៧០០ឆ្នាំ មកហើយក្នុងការដាំដុះម្រេច ដែលជាអត្ថប្រយោជន៍ពីធម្មជាតិមិនអាចរំលងបាន។ ម្រេចខ្មៅ (Piper nigrum) គឺជារុក្ខជាតិវល្លិ៍ ហើយដែលជាទូទៅគេសម្ងួតផ្លែវាដើម្បីប្រើប្រាស់ជាគ្រឿងទេស និងគ្រឿងបន្ថែមរសជាតិ។ គេបានប្រើប្រាស់ម្រេចតាំងពីសម័យបុរាណសម្រាប់ឱជារសរបស់វា និងធ្វើជាឱសថ ហើយគឺជាគ្រឿងទេសដែលបានធ្វើពាណិជ្ជកម្មច្រើនបំផុតលើពិភពលោក។ ប្រទេសកម្ពុជាមានធាតុអាកាស និងលក្ខខណ្ឌដីយ៉ាងល្អប្រសើរសម្រាប់ម្រេច ហើយដូចបានរៀរាប់ខាងលើ គឺគេបានដាំដុះតាំងពីដើមសតវត្សទី១៣ ជាពិសេសក្នុងកំឡុងសម័យអាណានិគមបារាំងដែលគេបានហៅថា “ម្រេចកំពត” (ពីខេត្តកំពត) ដោយបានបង្កើតនូវកេរ្តិ៍ឈ្មោះល្បីពីរសជាតិពិសេសរបស់វា។ ផលិតកម្មជាអតិផលចាប់ផ្តើមនៅដើមសតវត្សទី ២០ ហើយដែលចំណុចខ្ពស់បំផុតនៃផលិតកម្ម និងការនាំចេញម្រេចអាចមានរហូតដល់ ៨.០០០ តោន ក្នុងមួយឆ្នាំ។ តែទោះបីជាយ៉ាងណាក៏ដោយ ការអនុវត្តផលិតកម្មម្រេចទាំងមូល ក្នុងប្រទេសកម្ពុជាបានដល់ចំណុចបញ្ចប់ក្នុងកំឡុងរបបខ្មែរក្រហម។ ផលិតកម្មម្រេចទើបតែចាប់ផ្តើមបង្កើតឲ្យមានឡើងវិញបន្តិចម្តងៗ បន្ទាប់ពីទស្សវត្សឆ្នាំ ១៩៩០។
វិស័យម្រេច នៅកម្ពុជា
វិស័យម្រេចអាចចូលរួមផ្តល់នូវការអភិវឌ្ឍសេដ្ឋកិច្ច និងកាត់បន្ថយភាពក្រីក្រ។ ផលិតកម្មម្រេចលើពិភពលោកបានរីកលូតលាស់យ៉ាងលឿនប្រហែលជាបួនដងក្នុងរយៈពេល ៥០ ឆ្នាំចុងក្រោយនេះ ចាប់ពីប្រមាណ ១០០.០០០ តោនក្នុងដើមទស្សវត្សឆ្នាំ ១៩៦០ ដល់ប្រហែល ៤០០.០០០ តោនក្នុង ឆ្នាំ ២០១០។ ទោះបីជាមិនមានស្ថិតិផ្លូវការពីផលិតកម្មម្រេចរបស់កម្ពុជាក៏ដោយ ក៏គេបានប៉ាន់ស្មានថាផលិតកម្មម្រេចមានប្រហែល ៤.៥០០តោនក្នុងឆ្នាំ ២០១០ ដែលធ្វើឲ្យកម្ពុជាស្ថិតក្នុងលំដាប់ទី ១០ នៃប្រទេសផលិតម្រេចធំៗលើពិភពលោក។
គេបានប៉ាន់ស្មានថា ការប្រើប្រាស់ម្រេចក្នុងស្រុកមានប្រហែល ៣០០តោន ក្នុងមួយឆ្នាំ ហើយសល់ពីនេះត្រូវបាននាំចេញក្រៅផ្លូវការទៅកាន់ប្រទេសថៃ ដែលជាហេតុនាំឲ្យទិន្នន័យផ្លូវការ ពីការនាំចេញមានការប៉ាន់ស្មានទាបជាងយ៉ាងខ្លាំងធៀបនឹងវិសាលភាពនៃការនាំចេញពិតប្រាកដ។ បច្ចុប្បន្ន ខេត្តកំពង់ចាម ដែលជាខេត្តសំបូរដីក្រហមប្រកបដោយជីជាតិ បានផលិតម្រេចច្រើនជាង ៩០%នៃម្រេចសរុបរបស់កម្ពុជា។
ម្រេចក្នុងខេត្តកំពតមានចំនូនតិចតួចក្នុងន័យផលិតកម្ម ប៉ុន្តែមានភាពល្បីល្បាញ និងទទួលបាននូវ ឋានៈជាផលិតផលមាននិម្មិតសញ្ញាសម្គាល់ភូមិសាស្ត្រ (GI) ក្នុងឆ្នាំ ២០១០។ មានកសិករពី ២០០០ ទៅ ២៥០០ គ្រួសារ ក្នុងវិស័យម្រេចរបស់កម្ពុជា ភាគច្រើនជាកសិករខ្នាតតូច មានដីទំហំតិចជាង ០,៥ ហត។ ជារួមគេប៉ាន់ស្មានថា មានកម្លាំងពលកម្មប្រហែល ៥០០០នាក់ ពាក់ព័ន្ធនឹងវិស័យម្រេចនៅកម្ពុជា រាប់បញ្ចូលទាំងកម្មករតាមរដូវកាលផងដែរ។
វិស័យម្រេចមានសក្តានុពលសម្រាប់បង្កើនការនាំចេញ និងតម្លៃបន្ថែម។ ម្រេចជាផ្នែកមួយនៃវិស័យ “បន្លែ និងផ្លែឈើ” ដែលជាវិស័យមួយក្នុងចំណោមវិស័យមានសក្តានុពលទាំង១៩ ដែលបានកំណត់ក្នុងយុទ្ធសាស្ត្រសមាហរណកម្មពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា (ឆ្នាំ២០០៧)។ ម្រេចក៏ជា ផលិតផលស្ថិតក្នុង “ផលិតផលសំខាន់ទាំងដប់” ផងដែរក្នុងខេត្តចំនួនប្រាំ៖ ខេត្តកំពង់ចាម កំពត កែប ក្រចេះ និងខេត្តព្រះសីហនុ។
នៅមានឱកាសវិនិយោគយ៉ាងទូលំទូលាយដើម្បីពង្រីកការដាំដុះម្រេចក្នុងប្រទេសកម្ពុជា រួមមានខេត្តមណ្ឌលគិរី រតនគិរី កោះកុង និងខេត្តព្រះសីហនុ ។ កសិករតូចៗ ជាពិសេសនៅក្នុងដីឯកសិទ្ធ អាចរីករាយជាមួយនឹងប្រាក់ចំណូលខ្ពស់តាមរយៈការដាំដុះម្រេច ជំនួសឲ្យដំណាំផ្សេងទៀត ចាប់តាំង ពីតម្លៃម្រេចលើពិភពលោក បានកើនឡើងយ៉ាងស្រួចស្រាវ នៅប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះអាស្រ័យដោយមានតម្រូវការយ៉ាងច្រើននៅទីផ្សារអន្តរជាតិ។
ប៉ុន្តែជំនួញម្រេច ជាជំនួញដែលមានភាពប្រថុយប្រថានទោះបីជា៖ ម្រេចជាដំណាំដាំសម្រាប់លក់ដែលមានប្រាក់ចំណូលខ្ពស់ មានសក្តានុពល ប៉ុន្តែត្រូវការការវិនិយោគខ្ពស់ ប្រាក់ចំណូលចាប់ផ្តើមរហូតដល់បន្ទាប់ពីពីរឆ្នាំក្រោយដាំ ហើយមានភាពមិនប្រាកដដោយសារតម្លៃប្រែប្រួល។ ក៏នៅមានសក្តានុពលផ្សេងទៀតដើម្បីបន្ថែមតម្លៃតាម រយៈខ្សែចង្វាក់ផ្គត់ផ្គង់ទាំងមូលនៅពេលដែលបញ្ហារារាំងសំខាន់ៗត្រូវបានគូសបញ្ជាក់ដោយប្រសិទ្ធភាព។
ផ្នែកសំខាន់ៗរួមមាន ការដាក់បញ្ចូលវត្ថុធាតុដើមកសិកម្មសមស្របឲ្យកាន់តែច្រើន និងប្រសើរឡើង ការបណ្តុះបណ្តាលឲ្យបានល្អពីវិធីសាស្ត្រដាំដុះ និងបច្ចេកទេសប្រមូលផល ការកែលំអសមត្ថភាពកែច្នៃ សកម្មភាព និងផលិតផលថ្មីៗឬដែលមានគុណភាពខ្ពស់ (ដូចជា ម្រេសស ប្រេងម្រេច ទឹកអប់ សាប៊ូ តែ នំ) និងព័ត៌មានពីទីផ្សារសម្រាប់ពិពិធកម្មនាំចេញ រួមបញ្ចូលទាំងទីផ្សារសរីរាង្គ និងទីផ្សារពិសេសៗ។
